30 başlıkta kısa çalışma ödeneği hakkında her şey

İş dünyasında kısa çalışma ödeneğiyle ilgili kapsamlı bir rehber... MEMUR5.COM editörü, kısa çalışma sürecinde işverenlerin ve çalışanlara rehberlik edecek soru-cevapları 30 başlık altında bir araya getirdi.

1. Kısa çalışma nedir?

İş yerindeki çalışma sürelerinin geçici olarak azaltılması veya durdurulması hallerinde, üç ayı aşmamak üzere sigortalılara çalışamadıkları dönem için gelir desteği sağlayan bir uygulamadır.

2. Kısa çalışmanın maksadı nedir?

Kısa çalışma uygulamasının temel amacı istihdamın korunmasıdır. Kısa çalışma ile çalışılmayan sürelerde işçilere gelir desteği sağlanmaktadır. Aynı zamanda istihdam korunarak, deneyimli personellerin işten çıkarılmasının önüne geçilmektedir.

3. Kısa çalışmadan ne kadar süreyle yararlanılabilir?

Kısa çalışmanın azami uygulanma süresi üç aydır.

4. Kısa çalışma ödeneğine hangi işverenler müracaat edebilir?

Genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerle iş yerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak önemli ölçüde azaltılması veya iş yerinde faaliyetin tamamen veya kısmen geçici olarak durduran her bir işveren kısa çalışma başvurusunda bulunabilir.

5. Kısa çalışmadan faydalanabilmek için faaliyet ne kadar azaltılmalıdır?

İş yerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın iş yerinde faaliyetin tamamen veya kısmen en az dört hafta süreyle durdurulması gerekmektedir.

6. Haftalık çalışma büresinin 1/3 oranında azaltılması ne demektir?

4857 sayılı İş Kanunu'nun 63’üncü maddesi uyarınca çalışma süresi haftada en çok 45 saattir. Bu bakımdan iş yerinde çalışma süresinin 1/3 oranında azaltılmasından bahsedebilmek için iş yerinde çalışma süresinin haftalık 30 saat veya aşağısında olması gerekmektedir.

7. İş yeri bazında kısa çalışmadan faydalanacak toplam işçi sayısında bir kısıt var mı?

Kısa çalışma talebinin uygun bulunması hâlinde kısa çalışmaya tabi tutulan işçinin kısa çalışma ödeneğine hak kazanabilmesi için, hizmet akdinin feshi hariç işsizlik sigortası hak etme koşullarını yerine getirmesi gerekir. Bu kapsamda işçinin kısa çalışmanın başladığı tarih itibarıyla son 120 gün hizmet akdine tabi olması ve son 3 yılda en az 600 gün süreyle prim ödeme şartlarını taşıması gerekmektedir.

8. Daha önce herhangi bir sebeple kısa çalışmadan yararlanan işyeri, tekrar kısa çalışmadan yararlanabilir mi?

Daha önce farklı bir gerekçeyle kısa çalışmadan yararlanan iş yerleri, yeni bir gerekçe oluşması halinde kısa çalışmadan yararlanabilirler.

9. İş yerinin kısa çalışma yapması için asgari çalışan sayısı şartı var mı?

Kısa çalışma uygulamasından yararlanmak için asgari çalışan sayısı şartı yoktur.

10. İşbaşı eğitim programından faydalanan bir işveren kısa çalışmadan faydalanabilir mi?

Programa başvuru tarihi itibarıyla kısa çalışma uygulamasından yararlanan iş yerleri, bu uygulamadan yararlandıkları dönemde hiçbir şekilde işbaşı eğitim programından yararlanamamaktadır.

Sadece OHAL dönemi için OHAL ilan edilen illerde; 06/02/2023 tarihi itibarıyla devam eden işbaşı eğitim programı bulunan iş yerlerinin kısa çalışma ödeneği başvurusu yapmaları halinde sadece başvuru yapılan ildeki aynı vergi numarasındaki iş yerlerindeki işbaşı eğitim programlarının iptal edilmesi gerekecektir.

11. Konkordato ilan etmiş bir işveren kısa çalışmadan faydalanabilir mi?

İşverenliğin konkordato ilan etmesi, kısa çalışmadan yararlanmak üzere başvuruda bulunmasına engel teşkil etmemektedir.

12. Sigorta ve vergi borcu olan bir işveren, kısa çalışma başvurusunda bulunabilir mi?

Evet, işverenin sigorta ve vergi borcu bulunması, kısa çalışma başvurusunda bulunmasına engel teşkil etmemektedir.

13. Kısa çalışmaya başvurmak için hangi evraklar gerekmektedir?

İşverenin; e-Devlet üzerinden gerekli alanları doldurarak başvuru yapması gerekmektedir. Ayrıca aynı sistem üzerinden kanıtlayıcı belge olarak aşağıdaki belgelerin eklenmesi yeterlidir.

- Çalışma süresinin azaltıldığını veya faaliyetin kısmen/tamamen durdurulduğunu ortaya koyan belgeler (örneğin: ücret bordroları, puantaj kayıtları, üretimin, hizmetin ve/veya ihracatın azaldığına, siparişlerin ve/veya sözleşmelerin iptal edildiğine dair vb. belgeler) ile

- Resmi makamlar tarafından faaliyeti durdurulan işyerleri kapsamında olduğuna dair diğer belgeler

6/2/2023 tarihinde yaşanan deprem sebebiyle ilan edilen Bölgesel Kriz kapsamında;

1. Başvuru Belgeleri

a. Kısa Çalışma Ödeneği İşçi Listesi (Aşağıda belirtilen il ve ilçelerden başvuran işverenlerimizin başvuru esnasında işçi listesi dışında başka bir belge yüklemesi zorunlu değildir.)

b. Eğer varsa işyerinizin “yıkık, acil yıkılacak, ağır ve orta hasarlı” olduğuna dair tespit belgesini yoksa çalışma süresinin azaltıldığını veya faaliyetin kısmen/tamamen durdurulduğunu ortaya koyan belgeleri yüklemelisiniz. Hasar tespit belgesine e-devlet veya https://hasartespit.csb.gov.tr/ linkinden ulaşabilirsiniz.

2. Başvuru Kapsamı

a. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca belirlenmiş olan Kahramanmaraş, Hatay, Adıyaman illeri ile Gaziantep iline bağlı Araban, İslahiye, Nurdağı ilçeleri, Malatya iline bağlı Akçadağ, Doğanşehir, Yeşilyurt ilçeleri ve Kilis iline bağlı Polateli ilçesinde bulunan işyerlerinin başvurularına istinaden, Rehberlik ve Teftiş Başkanlığınca gerçekleştirilecek uygunluk tespitinin tamamlanması beklenmeksizin ödeme yapılacaktır. Ancak uygunluk tespiti süreci devam edecektir. Bu madde kapsamında belirtilen il ve ilçelerden başvuran işverenlerimizin başvuru esnasında işçi listesi dışında başka bir belge yüklemesi zorunlu değildir.

b. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca belirlenen il ve ilçelerde bulunmayan ancak başvurularında “yıkık, acil yıkılacak, ağır ve orta hasarlı” olduğunu dair tespit belgesini ibraz eden işverenlerin başvuruları kapsamında, Rehberlik ve Teftiş Başkanlığınca gerçekleştirilecek uygunluk tespitinin tamamlanması beklenmeksizin ödeme yapılacaktır. Ancak uygunluk tespiti süreci devam edecektir.

c. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca belirlenen il ve ilçeler haricinde kalan ve hasar tespit belgesi ibraz etmeyen işverenlerin kısa çalışma talepleri kapsamındaki ödemeler ise Rehberlik ve Teftiş Başkanlığınca gerçekleştirilecek uygunluk tespitinin sonucuna göre yapılacaktır.

14. Bir işletmede işçi olarak çalışan bir kişi doğrudan kısa çalışma için başvuruda bulunabilir mi?

Kısa çalışma başvuruları işverenler tarafından yapılmalıdır.

15. İşveren birden fazla şubesi olması halinde nasıl başvuru yapmalıdır?

İşveren, her bir şubesi için e-Devlet üzerinden ayrı ayrı başvuru yapmalıdır. İşverenin İŞKUR’a kaydı yoksa sistem üzerinden kayıt olması zorunludur.

16. Başvuru yaptıktan sonra süreç nasıl ilerlemektedir?

Genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlardan ileri gelen zorlayıcı sebeplerin varlığının işçi ve işveren sendikaları konfederasyonlarınca iddia edilmesi veya bu yönde kuvvetli emarenin bulunması halinde konu, İŞKUR Yönetim Kurulunca değerlendirilerek karara bağlanır. Deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik gibi durumlar için diğer zorlayıcı sebep gerekçesiyle yapılan başvurular için Yönetim Kurulu Kararı aranmaz.

Genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlardan ileri gelen zorlayıcı sebeplerle ilgili Yönetim Kurulunca alınmış bir karar bulunmuyorsa işverenlerce yapılan başvurular Kurum birimi tarafından reddedilir.

Yönetim Kurulu Kararı gerektirmeyen ve/veya Yönetim Kurulu Kararı alınmasına istinaden yapılan başvurular uygunluk tespiti yapılabilmesi için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Rehberlik ve Teftiş Grup Başkanlıklarına gönderilmektedir. İş müfettişlerince yapılacak uygunluk tespiti sonucunu işveren e-Devlet üzerinden takip edebilecektir.

6/2/2023 tarihinde yaşanan deprem sebebiyle ilan edilen Bölgesel Kriz kapsamında;
1. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca belirlenmiş olan Kahramanmaraş, Hatay, Adıyaman illeri ile Gaziantep iline bağlı Araban, İslahiye, Nurdağı ilçeleri, Malatya iline bağlı Akçadağ, Doğanşehir, Yeşilyurt ilçeleri ve Kilis iline bağlı Polateli ilçesinde bulunan işyerlerinin başvurularına istinaden, Rehberlik ve Teftiş Başkanlığınca gerçekleştirilecek uygunluk tespitinin tamamlanması beklenmeksizin ödeme yapılacaktır. Ancak uygunluk tespiti süreci devam edecektir. Bu madde kapsamında belirtilen il ve ilçelerden başvuran işverenlerimizin başvuru esnasında işçi listesi dışında başka bir belge yüklemesi zorunlu değildir.

2. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca belirlenen il ve ilçelerde bulunmayan ancak başvurularında “yıkık, acil yıkılacak, ağır ve orta hasarlı” olduğunu dair tespit belgesini ibraz eden işverenlerin başvuruları kapsamında, Rehberlik ve Teftiş Başkanlığınca gerçekleştirilecek uygunluk tespitinin tamamlanması beklenmeksizin ödeme yapılacaktır. Ancak uygunluk tespiti süreci devam edecektir.

3. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca belirlenen il ve ilçeler haricinde kalan ve hasar tespit belgesi ibraz etmeyen işverenlerin kısa çalışma talepleri kapsamındaki ödemeler ise Rehberlik ve Teftiş Başkanlığınca gerçekleştirilecek uygunluk tespitinin sonucuna göre yapılacaktır.

17. İŞKUR’a verilen kısa çalışma yapacak işçi listesinde değişiklik (kişi sayısı/çalışılmayan süre artırma veya kişi değiştirme) yapmak mümkün müdür?

İş müfettişlerince uygunluk tespiti tamamlandıktan sonra yeni işçi ve/veya çalışılmayan
sürenin arttırılması için talepte bulunulabilmekle birlikte bu durum yeni bir başvuru olarak değerlendirilmektedir. Ayrıca, işverenlerin çalışılmayan sürenin azaltılması veya işyerinin tekrar faaliyete başlama durumlarını bağlı oldukları İŞKUR birimine hızlı bir şekilde bildirmesi gerekmektedir.

18. İş müfettişinin yapacağı uygunluk tespiti nedir?

İşverenin, kısa çalışma talebinin uygunluğuna ilişkin iş müfettişleri tarafından yapılan inceleme
faaliyetlerini ifade etmektedir. Örneğin Covid-19 salgınından olumsuz etkilenildiğine ilişkin durumun tespiti anlamını taşımaktadır.

19. Her işçi kısa çalışma ödeneği alacak mı?

Kısa çalışmanın başladığı tarih itibarıyla son 120 gün hizmet akdine tabi olması ve son 3 yılda en az 600 gün süreyle prim ödeme şartlarını taşıması gerekmektedir.

20. Kısa çalışma uygulamasının başladığı tarihte işçinin iş sözleşmesinin askıda kalma hali sona ererse kısa çalışmadan faydalanabilir mi?

SGK işten çıkış kodu (işçi tekrar işe başlatılacaksa), 19 (mevsim bitimi), 20 (kampanya bitimi), 30 (vize bitimi) olarak gösterilmiş olan işçilerin iş sözleşmesi askıya alınmıştır.

Kısa çalışmanın başlayacağı tarihe kadar iş sözleşmesi askıda olanların işe başlayacağı tarih, kısa çalışmanın uygulandığı döneme rastlarsa bu durumda olanlar kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilirler.

21. İşçilerin alacağı ödenek miktarı nedir?

Kısa çalışma ödeneği tutarı; sigortalının son 12 aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının % 60’ı olarak belirlenir. Bu şekilde hesaplanan kısa çalışma ödeneği tutarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının % 150’sini geçemez.

22. Kısa çalışma uygulamasında ilk bir haftalık süre içinde başvuru gerekçesine bağlı farklılık var mı?

Zorlayıcı sebeplerle işyerinde kısa çalışma yapılması halinde, ödemeler 4857 sayılı Kanunun 24 üncü maddesinin (III) numaralı bendinde ve 40 ıncı maddesinde öngörülen bir haftalık süreden sonra başlar ve bu bir haftalık süre içerisinde ücret ve prim yükümlülükleri işverene aittir.
Ancak İŞKUR Yönetim Kurulu Kararı alınarak uygulanabilen genel ekonomik, sektörel ve bölgesel kriz kapsamında yapılan başvurularda bu yükümlülük bulunmamaktadır

23. Kısa çalışma ödeneği işverene mi yoksa çalışanlara mı ödenmektedir?

ısa çalışma ödeneği, çalışmadığı süreler için işçinin kendisine ödenir.

24. Yabancı işçiler kısa çalışma ödeneği alabilir mi?

Kısa çalışma başvurularında, yabancı işçiler de kısa çalışmanın başladığı tarih itibarıyla işçinin son 120 gün hizmet akdine tabi olması ve son 3 yılda en az 600 gün süreyle prim ödeme şartlarını taşımaları halinde kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilir.

25. Kısa çalışma talebi uygun bulunan bir işyerinde işçiler ne zaman ödenek alır?

Kısa çalışma ödeneği, çalışmadığı süreler için işçinin kendisine ve aylık olarak ödenmektedir.

26. Kısa çalışma uygulaması süresince çalışılmayan günler için primler SGK’ye nasıl bildirilir?

Kısa çalışma uygulanan işçiler adına çalışılmayan günler için SGK Aylık Prim ve Hizmet Belgesi/Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi ile eksik gün gerekçesinin “18-Kısa Çalışma Ödeneği” olarak bildirilmesi gerekmektedir. Ancak, kısa çalışma ile birlikte başka bir gerekçe varsa bu durumda eksik gün gerekçesinin “27-Kısa Çalışma Ödeneği ve Diğer Nedenler” olarak bildirilmesi gerekmektedir.

27. Kısa çalışma hak edilen işsizlik ödeneğinden mahsup edilir mi?

Kısa çalışma ödeneği olarak yapılan ödemeler işsizlik ödeneği süresinden düşülmektedir. Ancak, yapılan ödemelerin mahsup edilip edilmeyeceğini belirlemeye Cumhurbaşkanı yetkilidir.

28. Sosyal güvenlik destek primine tabi olan çalışanlar kısa çalışmadan faydalanabilir mi?

Emekli olup bir işyerinde sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışan işçi, kendisinden işsizlik sigortası primi kesilmediğinden kısa çalışma ödeneğinden faydalanamaz.

29. Kısmi süreli çalışan işçiler kısa çalışma ödeneğinden faydalanabilirler mi?

Kısa çalışma başvurularında, kısa çalışmanın başladığı tarih itibarıyla son 120 gün hizmet akdine tabi olması ve son 3 yılda en az 600 gün süreyle prim ödeme şartlarını taşıması halinde ilgililer kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilir.

30. İş yerinde fiilen kısa çalışma uygulanmamasına rağmen işçilere kısa çalışma ödeneği ödendiğinin tespit edilmesi halinde ne olacak?

İşverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilmektedir.

Editörün notu

30 başlık altında toplanan bilgiler, kısa çalışma ödeneği konusunda detaylı bir rehber sunacak. İşverenler ve çalışanlar için önemli olan bu konuda sağlıklı bilgilere sahip olmak, sürecin doğru yönetilmesine katkı sağlayacak.