Dolmuş ve taksici esnafının emeklilik şartları

MEMUR5.COM editörü "Dolmuşçu ve taksici esnafı nasıl emekli olur?" sorusunun cevabını mevzuatı derinlemesine inceleyerek derledi.

Türkiye'de ticari taksi ve dolmuş gibi şehir içi toplu taşıma araçlarında çalışan esnafın emeklilik süreci, 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'na 6111 Sayılı Kanunun ek-6. maddesiyle yapılan düzenlemelerle belirleniyor. Bu maddeye göre, bu sektörde çalışanlar belli şartlar altında emeklilik imkanından faydalanabilirler.

En önemli şartlardan biri, ay içindeki çalışma gün sayısının 10'dan az olmasıdır. Bu durumda olan sigortalılar ek-6 madde kapsamına alınıp, eksik günlerini isteğe bağlı olarak prim ödeyerek tamamlayabilirler. Bu düzenleme ayrıca eksik günlerin sigortalılık kapsamında değerlendirilmesini de sağlamaktadır.

Ancak ticari taksi, dolmuş ve benzeri araçlarda kısmi süreli çalışanlar ek-6 kapsamında sigortalı olarak değerlendirilmezler. Tam süreli çalışanlar, uzun vadeli sigorta kollarına tabi olanlar, Bağ-Kur ve kamu çalışanları, isteğe bağlı sigortalılar, geçici 20. madde kapsamındaki sigortalılar ve gelir ya da aylık alanlar bu kapsam dışındadır.

Özellikle ticari taksinin sahibi ya da işletmecisi olup aynı takside çalışanlar, gelir vergisinden muaf olup esnaf ve sanatkar siciline kayıtlı olarak 5510 sayılı Kanunun 4/b bendi kapsamında değerlendirilirler.

Sonuç olarak, ticari taksi ve dolmuş esnafının emeklilik süreci belirli şartlar altında gerçekleşmektedir ve bu şartlar doğrultusunda Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından belirlenmiştir.

Yukarıdaki kısa özetten sonra konuyu etraflıca inceleyelim:

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'na 6111 sayılı Kanunun 51. maddesiyle eklenen ek-6. madde ile ticari taksi, dolmuş gibi şehir içi toplu taşıma araçlarında iş sözleşmesiyle bir veya birden fazla kişi tarafından çalıştırılanların belli şartlar dâhilinde bu sigortadan yararlanma imkânı getirildiği bilinmektedir. Bu şartlardan en önemlisi, ay içerisinde çalışma saat süresine bölünerek bulunan çalışma gün sayısının 10 günden az olmasıdır. 10 günden az olduğu tespit edilen sigortalıların ek-6 madde kapsamına alınması ve eksik kalan günler için isteğe bağlı olarak 30 gün prim ödeme gün sayısına tamamlamasına olanak sağlayan bu maddenin bir diğer faydası eksik ödenen günlerin sigortalılık kapsamının 5510 sayılı Kanunun 4(a) bendi olarak değerlendirilip hesaba katılmasıdır.

KİMLER TİCARİ TAKSİ, DOLMUŞ VE BENZERİ NİTELİKTEKİ ŞEHİR İÇİ TOPLU TAŞIMA ARAÇLARINDA KISMİ SÜRELİ ÇALIŞIRKEN EK-6 KAPSAMINDA SİGORTALI OLARAK DEĞERLENDİRİLEMEZ

Konuyla ilgili olarak Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından çıkarılan 2011/36 sayılı Genelgede; uygulamada da sıkça karşılaşılan sorun olarak karşımıza çıkan ek-6. madde kapsamında; Ticari taksi, dolmuş ve benzeri nitelikteki şehir içi toplu taşıma araçlarında kısmi süreli çalışan sigortalı olarak sayılmayacak olan sigortalılar özellikle belirtilmiştir. Buna göre;
1. Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında bu işlerde tam süreli çalışanlar,
2. Uzun vadeli sigorta kollarına tabi olan sigortalılar,
3. 4/b (Bağ-Kur) ve 4/c (kamu çalışanları) bentlerine tabi olan sigortalılar,
4. 5510 sayılı kanun kapsamında isteğe bağlı sigortalı olanlar,
5. 506 sayılı Kanunun geçici 20 nci maddesinde sayılan, devredilen ve devredilmeyen banka sandıkları vs. kapsamındaki sigortalılar ile,
6. Kendi sigortalılıklarından dolayı gelir veya aylık almakta olanlar,
olarak sıralanmıştır.

Konuyla ilgili genelge de geçen bir diğer önemli husus da şu şekilde belirtilmiştir: '2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu gereğince hazırlanan Karayolları Trafik Yönetmeliğinde araç sahibi dışında başka bir kişinin aracı kendi hesabına ve tehlikesi kendisine ait olmak üzere işlettiği ve araç üzerinde fiili tasarrufu bulunduğu ispat edilenler, bu işlerden dolayı vergi mükellefiyetlerinin tesis edilmesi nedeniyle Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (1) numaralı alt bendi kapsamında sigortalı sayılmaktadırlar.' hükmü ile bu kişilerin de ek-6. madde kapsamında 4/a'lı sayılamayacağı vurgulanmaktadır.

SİGORTALILIĞIN BAŞLANGICI VE BAŞVURU VE PRİM ÖDEME HESABI

2. Bildirgeye ek olarak araç sahibiyle şoför arasında imzalanan kısmi süreli iş Sözleşmesinin imzalanması gerekir.

Yukarıda sayılan belgelerle birlikte sosyal güvenlik müdürlüklerine müracaat etmeleri halinde sigortalılık başlangıcı; ilgili bildirgenin ve eklerinin Kuruma verildiği tarih itibariyle başlamış sayılır. Örneğin belgeler Kuruma 01/01/2017 tarihi itibariyle veriliyorsa, 01/01/2017 tarihi itibariyle de ticari taksi, dolmuş ve benzeri nitelikteki şehir içi toplu taşıma araçlarında kısmi süreli çalışanların ek-6. madde kapsamında sigortalılıkları başlar.

5510 sayılı Kanunda yer alan 82 nci maddede belirtilen prime esas kazancın alt ve üst sınırı arasında olmak kaydıyla-prim ve verilecek ödeneklerin hesabına esas tutulan günlük kazancın alt sınırı, sigortalıların yaşlarına uygun asgarî ücretin otuzda biri, üst sınırı ise 16 yaşından büyük sigortalıların günlük kazanç alt sınırının 7,5 katı sigortalı tarafından bu aralıkta belirlenecek günlük kazancın otuz katının % 32,5'i oranında prim öderler. Ödene pirim oranının % 20'si malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları olan uzun vadeli sigorta pirimi, % 12,5'i genel sağlık sigortası primidir. İlgili prime ek olarak 4447 sayılı Kanuna tabi olmak isteyenler % 3 sigortalı ve işveren hissesi oranındaki işsizlik sigortası primi de ödeyebilirler. Bu şekilde toplam pirim oranı %35,5 olmaktadır. İşsizlik sigortası öderken bilinmesi gereken önemli husus ise ait olduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar % 3 lük prim oranının ödenmemesi halinde o aya ait işsizlik sigortası primi ödeme haklarının düşeceğidir.

SİGORTALILIĞIN SONA ERMESİ

Bu sigortalılığı sona erdiren haller 2011/36 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Genelgesinde açıkça sayılmıştır. Buna göre;
- 4/a'lı olarak çalışmaya başlamak,
- 4/b kapsamında Bağ-Kur kapsamında olmak ve yine Kanunun 4/c kapsamında kamu çalışanı olmak,
- Uzun vadeli sigorta kollarına tabi çalışmaya başlamak,
- İsteğe bağlı sigortalı olmak,
- Toplu taşıma aracında on günden fazla çalışmak,
- Ek-6. madde kapsamında çalışmasının fiilen sona ermesi,
gibi durumlarda sigortalılığın sona ereceği hükmü yer almaktadır.